Anadolu’da Kurulan İlk Türk İslam Devletleri

Anadolu’da kurulan ilk Türk İslam devletleri denildiği zaman akıllara öncelikle Danışmentliler gelmektedir. Türk İslam devletlerinin kurulması sonrasında Anadolu”da çok büyük eserler bırakılmıştır. Hala günümüzde birazdan da bilgisini vereceğimiz gibi bir çok Anadolu yapıtı bu dönemlerden kalma eserler olarak bilinmektedir.

Danışmentliler: Sivas, Tokat ve Malatya çevresinde kurulmuş olan bir devlettir. Kurucusu ve ilk hükümdarı Danişment Gazi”dir. 1080 yılında kurulan devlet, 1178 yılına kadar varlığını sürdürmeyi başarmıştır. Önemli cami yapılarından olan Kayseri Ulu Camii, Danışmentliler tarafından yapılmıştır. Ayrıca Tokat Niksar bölgesinde bulunan Yağıbasan Medresesi Anadolu”da kurulan ilk medrese olarak önemlidir. Yine Tokat Niksar bölgesinde kurulan Çukur Medresesi de Danışmentliler tarafından kurulmuştur. Danışmentliler hükümdarlığına son veren Anadolu Selçuklu Devleti olmuştur.

Saltuklular: Kurucusu ve ilk hükümdarı Saltuk Bey tarafından Erzurum ve çevresinde kurulan ülke, 1072 yılından 1202 yılına kadar varlığını sürdüren bir Türk devletidir. Erzurum Ulu Cami en önemli yapılarından biridir. Ayrıca Mama Hatun Türbesi, Üç Kümbetler, Kale Camii, Tepsi Minare yine Saltuklular tarafından yapılmış olan önemli eserlerdir. Anadolu”da kurulan ilk Türk İslam devleti olarak bilinmektedir. Haçlılara ve Gürcüler”e karşı başarılı savaşlar yapan devletin sonu Anadolu Selçuklu Devleti tarafından getirilmiştir.

Mengücekler: Erzincan ve Divriği bölgesinde kurulmuş olan devletin kurucusu ve ilk hükümdarı Mengücek Gazi”dir. 1080 yılında kurulan Anadolu Türk devletinin varlığı 1228 yılında sona ermiştir. Bilindiği gibi 1985 yılından beri UNESCO tarafından koruma altına alınmış olan Divriği Ulu Cami, Mengücekler tarafından inşa edilmiştir. Erzincan depremlerinden dolayı çoğu eserleri günümüze kadar ulaşmamıştır. Ancak tarihi açıdan önemli noktalarda Mengücekler varlığını sürdürmüştür. Anadolu Selçuklu Devleti tarafından 1228 yılında yıkılmıştır.

Artuklular: Diyarbakır, Batman ve Mardin çevresinde Sökmen bey tarafından kurulmuş bulunmaktadır. 1102 ile 1409 arasında yaşamış olan Anadolu Türk devleti olarak bilinmektedir. Harput, Mardin ve Hasankeyf bölgeleri üç koldan yönetilmiştir. Günümüze kadar ulaşan Hatuniye Medresesi, Necmettin Medresesi, Sema”nın Medresesi, Malabadi Köprüsü, Hasankeyf, Koçhisar Ulu Cami Artuklular tarafından yapılmış olan önemli eserlerdir. Marco Polo bu ülkeyi ziyaret etmiş aynı zamanda da Artuklular, bilimsel anlamda da çalışmalar yapmıştır. Robotik ve sibernetik alanlarda çalışmalar yapan Artuklular, Haçlılar ve Gürcüler”e karşı başarılı savaşlar vermişlerdir. 1409 yılında Anadolu Selçuklu Devleti tarafından Artuklular”a son verilmiştir.

Çaka Devleti: İzmir”de 1071 yılında Çaka Bey tarafından kurulmuştur. Ege Adaları ve Ege kıyılarında bazı yerleri alan Çaka Bey burada kendi devletini kurmuştur. İlk Türk denizci Devleti olarak bilinen devlete 1081 yılında son verilmiştir.

Dilmaçoğulları: Bitlis ve Van çevresinde kurulan devlet, 1085 yılında Dilmaç Mehmet tarafından kurulmuştur. Haçlılara ve Gürcülere karşı başarılı savaşlar çıkarmışlardır. Bitlis Ulu Cami, Dilmaçoğulları tarafından günümüze ulaşan önemli eserlerden biridir. Akkoyunlu Devleti tarafından yıkılmış bulunmaktadır.